De Alteratie is de naam voor de overstap van Amsterdam naar het protestantisme in 1578, toen de katholieke stadsregering werd afgezet. De nieuwe raad die werd gevormd bestond uit dertig Calvinisten en tien katholieken.
Na 1576 moest Amsterdam zich onderwerpen aan de familie Van Oranje en de Staten van Holland, maar de stadsbestuurders wilden de Spaanse koning trouw blijven en waren erop tegen dat de gereformeerde godsdienst de heersende religie zou worden. Uiteindelijk tekende de stadsregering, na een aanslag op Amsterdam door geuzen op 23 november 1577, deze overeenkomst op 8 februari 1578.
Opstand
Amsterdam was een belangrijke stad die nog niet tot de Prins van Oranje was overgegaan. De oorlog was kostbaar en een aantal steden dreigden af te haken. De spanning steeg en er ontstond ruzie met de burgemeesters over de leiding van de schutterij (stadswacht).
Een commissie van oude geuzen en een grote groep voormalige ballingen belegden een vergadering. De volgende dag werd de Dam afgezet en werd de burgemeester uit de stad verbannen
