Portugees reisverslag
De Livros Longos, genoteerd in de Spaanse of Portugese taal, horen bij de boekhouding van de Portugees-joodse gemeente van zeventiende-eeuws Amsterdam. Op het eerste gezicht lijkt het een saai overzicht: eindeloze lijsten van uitgaven. Maar de details die in de diverse rubrieken van deze ‘lange boeken’ genoteerd staan, maken ons wegwijs in de wereld aan de onderkant van de Portugees-joodse samenleving.
Aankomst en vertrek
De notities in de ‘reisrubriek’ vertellen ons over migratie van arme joden in de vroegmoderne tijd: waar kwamen ze vandaan, waarom vertrokken ze, hoe betaalden ze hun reis. De reputatie van rijkdom en liefdadigheid van de Portugese gemeente van vroegmodern Amsterdam lokte velen naar Amsterdam. Vervolging, oorlog en economische malaise elders, deden de rest. Maar niet iedereen was even welkom bij de Portugees-joodse gemeente, zeker niet als er ondersteund moest worden. Joodse vluchtelingen uit het Iberisch schiereiland hadden hogere aanzien dan Joden uit centra in andere delen van Europa.
Familiestructuur
We zien voltallige families in Amsterdam langskomen, maar ook gebroken eenheden, en dat waren vaak de armeren: weeskinderen, mannen of vrouwen alleen op stap, al dan niet vergezeld van kinderen, (schoon)moeders, neven, nichten. Sommigen waren wanhopig op zoek naar geliefden, van wie ze het spoor bijster waren geraakt en die zij in Amsterdam terug hoopten te vinden.
Verblijfsvergunning
De bron is een stukje van deze Livros Longos. Twee weduwes worden hierin genoteerd en krijgen een soort van verblijfsvergunning.
De wereld is in chaos. Op het Iberisch schiereiland blijft de Inquisitie conversos achtervolgen. De twee weduwes Ribca Rodrigues Nabaro en Rahel Pereyra zijn eraan ontvlucht. Permanente hulp lijkt verzekerd, nu zij op de vaste bedelingslijst staan geregistreerd. Dat is anders met de bannelingen uit Frankrijk. Nu de uitzetting van Portugezen uit Frankrijk (1684) is ingetrokken, keert de weduwe Sara Gomes del Valle, na een verblijf van drie jaar in Amsterdam, in 1687 samen met haar dochter terug naar Bayonne.